Sự phát triển cảm xúc, giao tiếp, tư duy ở trẻ trong độ tuổi 3 - 6 tuổi là một giai đoạn rất quan trọng trong hành trình phát triển của trẻ.
Việc hỗ trợ trẻ phát triển cảm xúc, giao tiếp, tư duy ở giai đoạn này chính là bước đệm quan trọng giúp trẻ phát triển toàn diện về mọi mặt. Vì vậy các bậc ba mẹ cần bám sát tiến trình phát triển của trẻ để có những hướng hỗ trợ tốt cho trẻ.
Mốc phát triển cảm xúc của trẻ từ 3 - 6 tuổi
Giai đoạn 3-6 tuổi, trẻ bắt đầu khám phá cuộc sống, phát triển kỹ năng cảm xúc, xã hội, ngôn ngữ, tư duy khoa học và nhận thức về khả năng bản thân. Sự phát triển cảm xúc được thể hiện rõ ở độ tuổi này.
- Giai đoạn cảm xúc của trẻ 3 - 4 tuổi
- Mặc dù trẻ 3 tuổi đã bắt đầu có thể hiểu được cảm xúc mà trẻ đang trải qua, nhưng trẻ gần như vẫn không thể kiểm soát được cảm xúc của mình.
- Trẻ chưa phát triển kỹ năng kiểm soát cảm xúc, thường hành động theo cảm xúc. Trẻ có thể giành đồ chơi hoặc buồn khi không được món ăn yêu thích.
- Trẻ 3-4 tuổi coi việc đánh, cắn, hoặc đẩy là một cách để giải quyết mâu thuẫn. Trẻ chưa hiểu được sự khác biệt giữa những hành vi phù hợp và không phù hợp.
- Giai đoạn cảm xúc của trẻ 4-5 tuổi
- Trẻ bắt đầu nhận ra mối liên hệ giữa bùng nổ cảm xúc và hậu quả, như bị phạt hoặc tịch thu đồ chơi, từ đó hiểu rằng đây không phải cách thể hiện cảm xúc được chấp nhận.
- Trẻ sẽ bắt đầu phát triển khiếu hài hước và thích việc giả vờ ngốc nghếch để làm mọi người cười.
- Giai đoạn này trẻ cũng sẽ bắt đầu phát triển sự đồng cảm. Trẻ cũng sẽ thấy buồn nếu bạn của trẻ cảm thấy đau hoặc buồn. Trẻ cũng có thể sẽ ra ôm, hôn nếu thấy bạn của mình đang khóc.
- Giai đoạn cảm xúc của trẻ 5 - 6 tuổi
- Trẻ phát triển cảm xúc nhanh, kiểm soát tốt hơn và dễ dàng nói về cảm xúc. Trẻ biết kiên nhẫn chờ lượt và xin phép khi muốn dùng đồ không thuộc về mình.
- Trẻ nắm được một số phương tiện biểu cảm tinh tế bằng ngôn ngữ, ánh mắt, nụ cười, ngữ điệu của giọng nói nhằm thông báo cho người khác biết thái độ của mình về điều gì đó.
- Trẻ hình thành các sắc thái xúc cảm trong quan hệ xã hội như tình cảm với gia đình và cô giáo, nhưng cảm xúc vẫn dễ dao động.
- Do lĩnh hội được những chuẩn mực hành vi nên trẻ bắt đầ hình thành nên tình cảm tự hào và xấu hổ, giúp trẻ thể hiện xúc cảm phù hợp trước cái tốt, xấu, đúng sai.
Phát triển giao tiếp của trẻ từ 3 - 6 tuổi
Giai đoạn 3-6 tuổi, trẻ phát triển mạnh về từ vựng, ngữ pháp và khả năng giao tiếp, học hỏi ngôn ngữ từ môi trường xung quanh. Ba mẹ nên theo dõi và hỗ trợ trẻ để tối ưu sự phát triển ngôn ngữ.
- Giai đoạn giao tiếp trẻ từ 3 - 4 tuổi
- Trẻ nói trọn câu ngắn dễ dàng 3-4 từ và lời nói của trẻ được xây dựng từ câu ngắn - câu có nhiều âm tiết.
- Các câu hỏi được trẻ sử dụng trước thường là các câu hỏi về con người, sự vật: Ai? Con gì? Ở đâu? Sau đó mới biết đặt câu hỏi trạng thái hoặc nguyên nhân: Vì sao? Khi nào?…
- Trẻ nói rõ ràng đầy đủ được họ và tên của mình, trẻ trả lời được tên của bố mẹ, ông bà, anh em trong nhà, biết tên những người hàng xóm mà trẻ đã tiếp xúc.
- Trẻ nói về những trải nghiệm hàng ngày một cách tự nhiên và khi được yêu cầu. Ví dụ: Kể cho mẹ nghe về ngày hôm qua con đã làm những gì, những gì xảy ra với con…
- Giai đoạn giao tiếp trẻ từ 4 - 5 tuổi
- Trẻ có thể kể những câu có chủ đề.
- Trẻ thường xuyên đặt các câu hỏi “như thế nào” để tìm sự giải đáp từ người lớn.
- Ở giai đoạn 4 tuổi, trẻ bắt đầu biết nối kết giữa tình huống hiện tại với quá khứ thành một "văn cảnh”.
- Trẻ nhớ và đọc được một đoạn thơ, hát trọn được một bài hát dài.
- Giai đoạn giao tiếp của trẻ từ 5 - 6 tuổi: Trẻ 5-6 tuổi giai đoạn này giao tiếp của trẻ hoàn thiện gần như người lớn. Với các đặc điểm sau đây:
- Trẻ biết sử dụng các hình thức lịch sự, lễ phép khi giao tiếp với người lớn, như: ai cho gì, trẻ biết nói lời cảm ơn. Gặp người lớn biết chào hỏi...
- Trẻ biết trình bày kế hoạch hoạt động 3 - 4 bước và hoàn thành nó, như: Để gấp một chiếc thuyền giấy, trẻ biết lên kế hoạch 4 bước. Bước 1 tìm giấy và kéo, bước 2 là cắt, bước 3 là gấp, bước 4 hoàn thành chiếc thuyền giấy…
- Trẻ có thể mô tả diễn tiến thời tiết và minh họa đặc điểm như trời sắp mưa, mây đen, gió thổi. Trẻ cũng mô tả sự phát triển của cây cối từ hạt nảy mầm, lớn lên, ra hoa quả đến già và chết.
Phát triển tư duy của trẻ từ 3 - 6 tuổi
Giai đoạn 3-6 tuổi, trẻ phát triển vượt bậc về trí tuệ, tư duy logic, giác quan và vận động trở nên nhạy bén. Đây là thời kỳ trẻ thể hiện rõ sự phát triển về tư duy, ba mẹ nên chú ý theo dõi.
- Giai đoạn tư duy của trẻ 3 - 4 tuổi
- Tư duy của trẻ có bước phát triển về chất: tư duy chuyển từ bình diện bên ngoài vào bình diện bên trong. Tức là chuyển từ tư duy hành động sang tư duy trực quan hình tượng.
- Trẻ có thể giải các bài toán tư duy không chỉ bằng những phép thử bên ngoài mà cả những phép thử bên trong.
- Trẻ hứng thú về kích cỡ và hình thù.
- Trẻ phân biệt được giữa sự thật và hư cấu.
- Giai đoạn tư duy của trẻ 4 - 5 tuổi
- Trẻ phát triển mạnh khả năng kí hiệu hoá từ đó xuất hiện kiểu tư duy trực quan sơ đồ. Các hình tượng đã ít nhiều tách ra khỏi đồ vật và chuyển sang một dạng kí hiệu nhất định.
- Tư duy trực quan hình tượng phát triển mạnh có tính khái quát và linh hoạt hơn.
- Bắt đầu hiểu sự cần thiết của các quy tắc.
- Trẻ có thể ghi nhớ với những sự kiện trong quá khứ.
- Giai đoạn tư duy của trẻ 5 - 6 tuổi
- Trẻ chuyển từ tư duy trực quan hình tượng sang tư duy trừu tượng.
- Trẻ nhạy cảm với những tác động giáo dục mang tính hình tượng.
- Trẻ có khả năng phát hiện những mối liên hệ khách quan của sự vật.
- Trẻ bắt đầu học được những điều đúng từ những điều sai.
Một số hoạt động hỗ trợ phát triển cảm xúc, giao tiếp, tư duy cho trẻ 3 - 6 tuổi.
- Thứ nhất, ba mẹ đọc cho trẻ nghe những mẫu chuyện cổ tích và cùng trẻ thảo luận về các cảm xúc của các nhân vật trong truyện.
- Thứ hai, ba mẹ khen ngợi trẻ khi trẻ biết bày tỏ cảm xúc của mình, đặc biệt là khi biết thể hiện cảm xúc tích cực với bạn bè, thầy cô.
- Thứ ba, ba mẹ có thể cho trẻ chơi các đồ chơi thông minh như đồ chơi ghép hình, đồ chơi nhận biết bằng hình ảnh, đồ chơi rút gỗ…để phát triển tư duy của trẻ.
- Thứ tư, ba mẹ dành thời gian trò chuyện với trẻ thường xuyên hơn. Ngoài ra trong các cuộc trò chuyện với trẻ ba mẹ có thể đặt các câu hỏi cho trẻ về nhiều chủ đề như hôm nay đi học cô giáo dạy những gì, ngày hôm nay của con như thế nào?...
Chuyên viên Tâm lý Huỳnh Thị Hà
TÀI LIỆU THAM KHẢO
- Dương Thị Diệu Hoa (Chủ biên), Giáo trình tâm lý học phát triển, NXB Đại học sư phạm, 2022.
- Nguyễn Xuân Khoa (2004), Phương pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ mẫu giáo, NXB Đại học sư phạm, Hà Nội.
- Đinh Hồng Thái (2006), Giáo trình phương pháp phát triển lời nói trẻ em, NXB Đại học sư phạm, Hà Nội .
- Đinh Hồng Thái (2013), Giáo trình phát triển ngôn ngữ tuổi mầm non, NXB Đại học sư phạm, Hà Nội.
-----------------------------------------------------------
Hãy liên hệ với hệ thống 70 Trung tâm Rồng Việt gần bạn nhất để được tư vấn, đánh giá và hỗ trợ cho bé nhanh nói.