Với sự phát triển của xã hội, tỉ lệ trẻ gặp rối loạn tâm lý ngày càng tăng, khiến nhiều cha mẹ lo lắng.
Một số phụ huynh lầm tưởng rằng vấn đề sẽ tự khắc được giải quyết khi trẻ lớn lên, nhưng sự thiếu thông tin cần thiết có thể làm tình trạng trở nên nghiêm trọng hơn, ảnh hưởng đến sự phát triển hiện tại và tương lai của trẻ. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin về hai dạng rối loạn phát triển tâm lý phổ biến ở trẻ: rối loạn giao tiếp và rối loạn học tập, giúp cha mẹ hiểu rõ và hỗ trợ trẻ kịp thời.
1. Rối loạn giao tiếp ở trẻ
Rối loạn giao tiếp ở trẻ là tình trạng trẻ gặp khó khăn trong diễn đạt và sử dụng ngôn ngữ mà không kèm theo các triệu chứng của thiểu năng trí tuệ, rối loạn phổ tự kỷ, hay tăng động giảm chú ý. Rối loạn này gây ảnh hưởng lớn đến học tập, khiến nhiều trẻ phải học trong các lớp đặc biệt.
Phân loại:
- Rối loạn ngôn ngữ.
- Rối loạn phát âm.
- Rối loạn nói trôi chảy ở tuổi nhỏ.
Rối loạn ngôn ngữ: là tình trạng trẻ gặp khó khăn trong việc sử dụng cả ngôn ngữ nói, viết và ngôn ngữ dấu hiệu. Trẻ thường sử dụng sai, thiếu từ vựng, và không thể tạo câu nói có ý nghĩa, phù hợp để diễn đạt ý tưởng của mình một cách chính xác. Việc can thiệp sớm là cần thiết để hỗ trợ trẻ phát triển kỹ năng giao tiếp tốt hơn.
Rối loạn phát âm: Trẻ gặp khó khăn trong việc phát âm đúng do vấn đề vận động cơ ở cổ họng, thường quên âm, thay thế từ, hoặc nói không đúng phụ âm như s, g, d, l. Ở mức nhẹ, lời nói có thể nghe dễ thương, nhưng ở mức nặng, sẽ gây trở ngại trong giao tiếp cho cả trẻ và người nghe.
Rối loạn nói trôi chảy tuổi nhỏ: là tình trạng cá nhân kéo dài, lặp lại chữ, ngập ngừng, hoặc dừng giữa câu, khiến âm điệu bất thường, khó hiểu. Trẻ thường kèm theo hành động như lắc đầu, bặm môi, nháy mắt để cố gắng nói ra được. Triệu chứng thay đổi tùy tình huống, gây lo âu, căng thẳng, hồi hộp khi cần phát biểu. Can thiệp sớm sẽ hỗ trợ trẻ vượt qua khó khăn này hiệu quả hơn.
2. Rối loạn khó khăn học tập
Rối loạn tâm lý thứ hai chúng ta sẽ đi sâu vào phân tích tìm hiểu đó là rối loạn học tập đặc hiệu, phần này chúng ta sẽ tìm hiểu về những biểu hiện, những khó khăn mà trẻ gặp phải trong quá trình học tập.
Phần lớn trẻ gặp khó khăn trong học tập là do các khiếm khuyết bẩm sinh liên quan đến trí tuệ, khuyết tật cơ thể, tổn thương do tai nạn, hoặc giảm sút khả năng như trí nhớ, thị giác, thính giác. Ngoài ra, những bất lợi từ hoàn cảnh sống và môi trường như gia đình, văn hóa, xã hội cũng có thể ảnh hưởng tiêu cực đến sự tiến bộ học hành của trẻ.
Thế nhưng một số trẻ em bị rối loạn khó khăn học tập thì không phải là do nguyên nhân trực tiếp từ những vấn đề nêu ra ở trên.
Rối loạn học tập đặc hiệu gây ra sự sút kém rõ rệt trong lĩnh vực học tập từ nhỏ đến trưởng thành, dựa trên khả năng đọc, viết, tính toán. Trẻ gặp tình trạng này thường có kết quả học tập thấp hơn đáng kể so với tuổi tác, trí thông minh và trình độ học. Ví dụ, trí thông minh tổng quát là 120 điểm nhưng khả năng học chỉ đạt khoảng 90 điểm hoặc thấp hơn, tạo khoảng cách 20 điểm giữa chỉ số thông minh và học vấn.
Rối loạn ngôn ngữ đọc: là dạng phổ biến nhất trong rối loạn học tập, khiến khả năng đọc của trẻ không tương xứng với trí thông minh và tuổi tác. Biểu hiện bao gồm tốc độ đọc chậm, khó hiểu nghĩa câu chữ, đọc và đánh vần không chính xác. Nếu được phát hiện và can thiệp sớm, trẻ có thể cải thiện tình trạng này vào khoảng tuổi 14.
Rối loạn toán học: có thể được xác định qua ba tiêu chuẩn:
- Khả năng toán học kém hơn hẳn so với tuổi, trình độ học vấn và trí thông minh hiện tại của cá nhân.
- Tác động tiêu cực đến sinh hoạt hàng ngày, gây khó khăn trong các đòi hỏi liên quan đến tính toán.
- Trở nên nghiêm trọng hơn nếu cá nhân có thêm khuyết tật hoặc thiếu hụt liên quan đến các giác quan.
Rối loạn ngôn ngữ viết: Cá nhân gặp khó khăn trong sử dụng văn phạm, đánh vần và phát triển ý tưởng, ảnh hưởng cả kỹ năng nghe đọc và diễn đạt câu văn.
Với những thông tin trên, hy vọng các bậc phụ huynh sẽ có cái nhìn tổng quan về các khó khăn tâm lý mà trẻ có thể gặp phải. Việc hiểu rõ về trẻ và phát hiện sớm các rối loạn tâm lý là rất cần thiết để đưa trẻ đi thăm khám, đánh giá chuyên sâu, và xây dựng chương trình can thiệp kịp thời trước khi qua giai đoạn phát triển vàng của trẻ. Điều này sẽ giúp trẻ phát triển tốt hơn trong tương lai.
Tác giả: ThS. Tâm lý Lê Thị Thảo
Tài liệu tham khảo:
T.S Phạm Toàn (Chủ biên), Hướng dẫn chẩn đoán tâm lý tâm thần theo DSM-5, NXB Trẻ, 2021.
-----------------------------------------------------------
Hãy liên hệ với hệ thống 70 Trung tâm Rồng Việt gần bạn nhất để được tư vấn, đánh giá và hỗ trợ cho bé nhanh nói.