Nhiều lầm tưởng cho rằng trẻ không giao tiếp được là do không có ngôn ngữ, không biết cách sử dụng từ,...Tuy nhiên nguyên nhân chính có thể là trẻ thiếu hụt khả năng xử lý thông tin.
Quy trình xử lý thông tin bao gồm 3 bước: thu nhận thông tin, hiểu được ý nghĩa của thông tin và sử dụng thông tin để làm một việc gì đó. Đối với những trẻ gặp rối loạn thần kinh học, nguyên nhân gây ra sự thiếu hụt đó là khả năng kết nối giữa các bộ phận trong não.
Tóm lược bài giảng của Tiến sĩ Nicole Beurkens. Tiến sĩ Nicole Beurkens xuất phát từ một giáo viên giáo dục đặc biệt, với trên 12 năm kinh nghiệm làm việc với trẻ tự kỷ, đồng thời là bà mẹ của bốn đứa trẻ, chuyên tư vấn cho các trường học ở bang Michigan về việc giúp cho trẻ tự kỷ thành công trong học tập ở trường. Bà có bằng Thạc sĩ về Giáo dục đặc biệt và Tiến sĩ về Tâm lý lâm sàng. Nicole Beurkens trình bày những nguyên nhân cơ bản dẫn đến khả năng giao tiếp kém ở trẻ tự kỷ, lý giải tại sao cách giao tiếp bản năng của bố mẹ không giúp họ giao tiếp được với con và đưa ra gợi ý một số chiến lược bạn có thể áp dụng ngay để giao tiếp với con và giúp con giao tiếp.
Nhiều bố mẹ cho rằng con mình không giao tiếp được là do không có ngôn ngữ, không biết cách sử dụng từ, không muốn trả lời, không tập trung...Tuy nhiên một trong những nguyên nhân chính nhất gây ra việc trẻ tự kỷ có khả năng giao tiếp kém là do thiếu hụt khả năng xử lý thông tin. Quy trình xử lý thông tin bao gồm 3 bước: thu nhận thông tin, hiểu được ý nghĩa của thông tin và sử dụng thông tin để làm một việc gì đó. Đối với những trẻ gặp rối loạn thần kinh, nguyên nhân gây ra sự thiếu hụt đó là khả năng kết nối giữa các bộ phận trong não. Có một số bộ phận khả năng kết nối với nhau kém hơn các bộ phận khác. Sự cố trong kết nối giữa các cơ quan thần kinh, giống như kết nối hội thoại internet, có những thời điểm rất chậm, có thể vì nhiều lý do do quá tải thông tin...Sự kết nối ở trẻ tự kỷ giống như "con đường làng" so với "đường cao tốc chất lượng cao" ở trẻ thường. Bộ não phải tìm ra cách phản hồi với một môi trường âm thanh, màu sắc, mùi vị, vị trí, sự cảm nhận cơ thể trong không gian, điều khiển cân bằng...cả một hệ thống vô cùng phức tạp. Do không ý thức được khả năng xử lý thông tin ở trẻ tự kỷ rất chậm, chúng ta thường trông chờ trẻ trả lời ngay tức thì. Bố mẹ cần để ý để xem con cần bao nhiêu thời gian xử lý thông tin. Đối với những trẻ gặp rối loạn thần kinh học, kết nối giữa các neuron thần kinh kém dẫn đến xử lý thông tin chậm, không hiệu quả, rất dễ bị ức chế hoặc hoang mang lo sợ nếu đưa cho trẻ quá nhiều thông tin.
Chiến lược để con nhận được thông tin và phải hồi mà bạn không cần phải nhắc lại:
HÃY CHẬM LẠI
Trong đời sống hàng ngày, tùy các nền văn hóa khác nhau, chúng ta thường nói rất nhanh và nói rất nhiều. Ở trường học, khoảng thời gian giữa câu hỏi của giáo viên và phản hồi của học sinh ở trường là chỉ là 2 giây. Tuy nhiên khả nẵng xử lý thông tin của trẻ tự kỷ không được hiệu quả như vậy, trẻ tự kỷ cần nhiều thời gian hơn để xử lý, hiểu được và sử dụng phản hồi lại thông tin. Khi bố mẹ hỏi con thường muốn con trả lời ngay, nếu không thấy con trả lời ngay sẽ cho rằng trẻ không hiểu, không muốn trả lời...và bố mẹ bắt đầu nhắc đi nhắc lại, nói theo cách khác, thúc giục trẻ...Và khi làm như vậy vô hình chung chung ta càng làm cho trẻ rối trí hoặc ức chế hơn. Bạn nói nhanh quá sẽ không tạo cho con cơ hội để suy nghĩ. Vậy thì bạn có phải cứ nói chậm với con bạn cả đời? Không, nhưng bạn cần cho con thực hành, cải thiện khả năng thu nhận và xử lý thông tin và đó là một quá trình lâu dài, không phải ngày một ngày hai.
NÓI ÍT ĐI
Bố mẹ thường cho rằng với trẻ tự kỷ, trẻ hạn chế ngôn ngữ thì sẽ cần phải nói thật nhiều, nói liên hồi để giúp con phát triển ngôn ngữ cho con. Nhưng lời khuyên là nói ít đi. Khi bạn nói nhanh và nhiều, bạn sẽ càng đi xa mục tiêu của bạn là cần cho con hiểu và phản hồi lại. Ví dụ, khi một người mẹ muốn con mặc áo khoác vào, thay vì chỉ cần đơn giản nói với con rằng "Con lấy áo khoác mặc vào", bà nói rằng "Con đi ra đằng kia lấy cái choàng mặc lên. Mẹ biết là hôm qua nắng ấm nhưng hôm nay trời lạnh rồi, không được ấm như hôm qua nữa đâu, con ra đằng kia lấy cái áo mặc vào đi". Thông tin mẹ đưa ra quá nhiều, quá nhanh và con không hiểu mẹ muốn gì. Bố mẹ khi nhắc đi nhắc lại, nói cách nọ cách kia, gây áp lực, thúc giục con, không cho con cơ hội để suy nghĩ.
GIAO TIẾP KHÔNG LỜI
Đây là chiến lược vô cùng quan trọng. Trẻ cần hiểu được ngôn ngữ không lời, cử chỉ, dấu hiện, vẻ mặt trong đời sống hàng ngày. Nếu trẻ không nhìn bạn, không giao tiếp mắt với bạn, không biểu lộ thái độ khi giao tiếp với bạn, không kiểm tra chia sẻ với bạn, bạn nên sử dụng chiến lược giao tiếp không lời. Khi bạn muốn yêu cầu trẻ làm việc gì, hãy thử dùng cử chỉ thay vì nói ra. Và khi bạn làm như vậy, trẻ sẽ có ít cơ hội để tranh cãi với bạn. Nếu bạn có con mà hễ bạn nói là tranh cãi, khi bạn muốn giúp bạn việc gì, con lại phản ứng. Thay vì nói ra, hãy dùng cử chỉ, nói càng ít con càng ít có cơ hội để cãi lại bạn.
KHOẢNG CÁCH GIAO TIẾP
Cần giữ khoảng cách đủ gần trong mọi tình huống. Nếu bạn nói với con hay ai đó vọng từ phòng nọ sang phòng kia, từ dưới gác lên trên gác, con sẽ không phản hồi nhanh như bạn muốn. Hãy để ý xem con bạn cần khoảng cách gần đến mức nào để có thể giao tiếp được với bạn, thu nhận được thông tin bạn muốn nói với con. Ở gần con để con cảm nhận và ý thức được sự hiện diện của bạn rồi hãy truyền đạt với con những gì bạn muốn, một cách chậm rãi. Ngay khi bạn áp dụng đồng thời các chiến lược trên, bạn sẽ thấy ngay hiệu quả trong giao tiếp với con: đứng gần con, nói ít, chậm lại, chờ con suy nghĩ rồi trả lời bạn. Với trẻ nhỏ, bạn hãy ngồi xuống bên cạnh trẻ, cầm tay con và nói với con bạn và con chuẩn bị cùng tham gia hoạt động nào đó.