Trẻ chậm nói có phải do thắng lưỡi?

Chậm nói là cách gọi thông thường của các phụ huynh khi thấy con nói ít, nói chậm hơn các bạn đồng trang lứa.

Vậy chậm nói là gì? Trẻ chậm nói sẽ có biểu hiện gì? Chậm nói có phải do dính thắng lưỡi không? Bài viết dưới đây sẽ cùng quý phụ huynh giải đáp những thắc mắc đó.

Những vấn đề chung về trẻ chậm nói

Trẻ chậm phát triển ngôn ngữ là tình trạng trẻ chậm đạt các mốc phát triển ngôn ngữ so với tuổi, gặp khó khăn trong lời nói và sử dụng cử chỉ. Ví dụ, trẻ 2 tuổi thường có thể nói câu 3-4 từ, hiểu đại từ nhân xưng và các hành động trong tranh, đặt câu hỏi đơn giản như “Cái gì đây?”. Nhưng nếu trẻ chỉ nói được 1-2 từ đơn và chưa hiểu yêu cầu của người lớn, có thể xem là chậm ngôn ngữ.

Chậm nói có nhiều mức độ khác nhau với các vấn đề khác nhau, nhưng có thể phân loại thành:

• Chậm nói đơn thuần: Trẻ có vốn từ phong phú, hiểu các yêu cầu và thông điệp nhưng lời nói chậm hơn so với tuổi, sử dụng tốt cử chỉ giao tiếp.
• Chậm nói đi kèm với các rối loạn phát triển: Là biểu hiện của các rối loạn như chậm phát triển trí tuệ hoặc rối loạn phổ tự kỷ.

Biểu hiện của trẻ chậm nói:

Đối với những trẻ chậm nói đơn thuần sẽ có dấu hiệu như:

• 12 tháng tuổi: Ít hoặc không sử dụng cử chỉ như gật đầu, chỉ tay.
• 18 tháng tuổi: Thích dùng cử chỉ hơn lời nói, không bắt chước âm thanh hoặc lời nói của người khác.
• 2-3 tuổi: Chỉ bắt chước âm thanh hoặc hành động mà không tự nói chủ động, khó sử dụng hoặc hình thành cấu trúc câu mới.

Đối với các trẻ chậm nói đi kèm rối loạn phát triển sẽ có thêm các biểu hiện như:

• Trẻ có rối loạn phổ tự kỷ: Không sử dụng ngôn ngữ mang tính giao tiếp, chỉ nói từ đơn, cụm từ, nhại lời; không hiểu nghĩa bóng.
• Trẻ có tăng động, giảm chú ý: Ngôn ngữ chậm phát triển, nói quá nhiều hoặc thay đổi ý kiến đột ngột; cử động tay chân liên tục, vận động quá mức; dễ gây hấn, ăn vạ do không thể diễn đạt nhu cầu; hay quên hoặc bất cẩn.

Những yếu tố của quá trình giao tiếp ngôn ngữ

Để trẻ có thể phát triển ngôn ngữ - giao tiếp thì cần hội tụ đầy đủ các thành tố bao gồm:

• Khả năng nghe tốt, không gặp các vấn đề về thính lực.
• Cơ quan phát âm hoàn thiện: Môi, răng, lưỡi cần linh hoạt, đặt đúng vị trí cấu âm để phát ra âm thanh chính xác.
• Kiến thức hay vốn từ vựng: Trẻ cần có vốn từ đủ để nghe, hiểu, đáp ứng yêu cầu, và hình thành câu nói mới một cách trôi chảy, lưu loát.

Quá trình học ngôn ngữ của trẻ bao gồm việc tích lũy vốn từ qua các kênh học tập khác nhau để phát triển ngôn ngữ hiểu và biểu đạt qua lời nói, cử chỉ.

Dính thắng lưỡi và các vấn đề chậm nói

Cơ quan phát âm bao gồm môi, răng, lưỡi, ngạc trên, ngạc dưới, lợi, vòm cứng và vòm mềm, trong đó lưỡi đóng vai trò quan trọng trong phát âm. Thắng lưỡi là lớp niêm mạc mỏng dưới lưỡi, hỗ trợ chuyển động linh hoạt để nhai, nuốt và phát âm. Dính thắng lưỡi là một tật bẩm sinh nhẹ do dây thắng lưỡi ngắn, gây hạn chế cử động bình thường của lưỡi.

Biểu hiện của dính thắng lưỡi bao gồm:

• Thắng lưỡi ngắn, cử động lưỡi bị hạn chế.
• Đầu lưỡi không thể thè ra ngoài môi hoặc chạm nóc vòm họng.
• Khi khóc, đầu lưỡi có hình trái tim.
• Khi thè lưỡi, đầu lưỡi phẳng hoặc vuông.
• Trẻ gặp khó khăn khi bú và phát âm.

Để xác định mức độ dính thắng lưỡi, trẻ cần được thăm khám chuyên khoa tại bệnh viện để đánh giá chính xác và quyết định có cần cắt thắng lưỡi hay không.

Ảnh hưởng của dính thắng lưỡi

• Về khả năng vận động của lưỡi: Tùy mức độ dính thắng lưỡi mà trẻ bị ảnh hưởng ít hoặc nhiều, như không thể đưa lưỡi chạm vòm miệng hoặc niêm mạc má.
• Về khả năng bú mẹ và nhai nuốt: Trẻ gặp khó khăn khi bú mẹ, gây đau vú, bú chậm, uống ít sữa dẫn đến nhẹ cân; nhai dễ cắn vào lưỡi và khó chịu.
• Về việc phát âm: Trẻ gặp khó khăn với các âm yêu cầu vận động lưỡi như t, d, l, s, z, ch, ảnh hưởng đến khả năng diễn đạt.
• Gây ảnh hưởng đến răng: Dính thắng lưỡi làm răng cửa dưới nghiêng, tạo khe hở, dễ gây viêm và tụt lợi ở mặt trong răng hàm dưới.

Dính thắng lưỡi chỉ là một yếu tố gây khó khăn trong phát âm, không phải nguyên nhân trực tiếp dẫn đến chậm nói ở trẻ. Vì vậy, khi trẻ có dấu hiệu chậm nói, ba mẹ cần đưa trẻ đi thăm khám chuyên khoa tai mũi họng hoặc gặp chuyên viên tâm lý để xác định chính xác khó khăn trẻ đang gặp phải. Quan trọng nhất là cần can thiệp và hỗ trợ phát triển ngôn ngữ sớm cho trẻ.

Hy vọng những chia sẻ này giúp quý phụ huynh hiểu thêm về chậm nói, mối liên hệ với dính thắng lưỡi, và lựa chọn phương án hỗ trợ phù hợp cho trẻ. Nếu cần thêm sự hỗ trợ, mình luôn sẵn sàng đồng hành!

Bác sĩ Lộ Trung Anh Hoàng Luân

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Vũ thị Bích Hạnh, ThS Đặng Thái Thu Hương (2004), Hướng dẫn thực hành âm ngữ trị liệu, NXB Y học Hà Nội.
2. Đỗ Thị Hạnh Nga, Cao Thị Xuân Mỹ (2010), Thực trạng trẻ chậm phát triển trí tuệ ở Thành Phố Hồ Chí Minh hiện nay, Tạp chí Khoa học ĐHSP TPHCM.
3. https://benhviennhitrunguong.gov.vn/tre-cham-phat-trien-ngon-ngu-phat-hien-som-can-thiep-hieu-qua.html.
4. https://www.vinmec.com/vi/tin-tuc/thong-tin-suc-khoe/giao-tiep-voi-tre-tu-ky-nhu-the-nao/
5. https://trungtamnhanhoa.vn/tre-tang-dong-cham-noi/
6. https://tytphuong9qgv.medinet.gov.vn/cham-soc-suc-khoe-tre-em/tat-dinh-thang-luoi-anh-huong-the-nao-voi-tre-cmobile10989-83205.aspx