Can thiệp hành vi tự nhiên là phương pháp giáo dục phổ biến dành cho trẻ nhỏ, đặc biệt trẻ có nhu cầu đặc biệt như rối loạn phát triển.
Bằng cách tận dụng hoạt động hàng ngày và môi trường tự nhiên, phương pháp này hỗ trợ trẻ phát triển hiệu quả các kỹ năng giao tiếp, xã hội, nhận thức. Đồng thời, nó giúp trẻ trở nên linh hoạt hơn trong tương tác xã hội và xây dựng khả năng tự lập, tự phục vụ bản thân.
Khái niệm về can thiệp hành vi tự nhiên
Can thiệp hành vi tự nhiên dựa trên các nguyên tắc của phân tích hành vi ứng dụng (ABA), được điều chỉnh để phù hợp với môi trường tự nhiên và linh hoạt hơn trong việc giáo dục trẻ. Thay vì dùng các bài học khuôn mẫu, phương pháp này tận dụng tình huống hàng ngày, kết hợp trò chơi, tương tác xã hội và hoạt động thực tiễn để giúp trẻ học các kỹ năng quan trọng.
Can thiệp hành vi tự nhiên hỗ trợ sự phát triển các kỹ năng cần thiết của trẻ:
Phương pháp can thiệp hành vi tự nhiên giúp trẻ phát triển toàn diện các kỹ năng như vui chơi, giao tiếp, vận động tinh - thô, tự lập và hòa nhập xã hội. Các kỹ năng này được rèn luyện linh hoạt trong nhiều môi trường: gia đình, lớp học và cộng đồng.
Can thiệp hành vi tự nhiên hình thành, phát triển cho trẻ kỹ năng vui chơi:
Vui chơi là hoạt động chủ đạo của trẻ từ 0-6 tuổi, giúp trẻ phát triển kỹ năng hiệu quả nhất. Qua các hoạt động vui vẻ hằng ngày, trẻ tiếp thu kiến thức và kỹ năng nhanh chóng hơn. Ví dụ, trẻ rối loạn phổ tự kỷ thường chơi rập khuôn như xếp xe thành hàng dài thay vì chơi đúng chức năng. Nhờ can thiệp trong môi trường tự nhiên, trẻ sẽ được hướng dẫn cách chuyển từ chơi rập khuôn sang chơi chức năng, giả vờ, luân phiên hoặc tưởng tượng.
Can thiêp hành vi tự nhiên hình thành, phát triển cho trẻ kỹ năng giao tiếp và tương tác xã hội:
Trẻ rối loạn phát triển, đặc biệt trẻ rối loạn phổ tự kỷ, thường gặp khó khăn trong giao tiếp bằng lời và không lời. Chậm nói, vốn từ hạn chế, và khó sắp xếp câu từ là những trở ngại phổ biến. Ví dụ, một số trẻ chỉ giao tiếp với mẹ mà chưa tương tác được với người khác. Mô hình can thiệp hành vi tự nhiên hỗ trợ trẻ cải thiện giao tiếp, giúp trẻ linh hoạt hơn trong nhiều môi trường. Người mẹ đóng vai trò quan trọng trong việc hướng dẫn và mở rộng vòng tròn giao tiếp cho trẻ.
Can thiêp hành vi tự nhiên hình thành, phát triển cho trẻ kỹ năng về vận động tinh vận động thô:
Can thiệp hành vi tự nhiên giúp trẻ phát triển vận động tinh và thô thông qua các hoạt động thực tế trong môi trường hàng ngày. Các hoạt động như vẽ tranh, xếp hình rèn luyện sự khéo léo, phát triển vận động tinh, trong khi chạy nhảy, leo cầu thang, ném bóng cải thiện vận động thô, tăng cường sự phối hợp và phản xạ cơ thể. Phương pháp này tạo động lực tự nhiên, không áp lực, giúp trẻ vừa nâng cao kỹ năng vận động vừa phát triển toàn diện về thể chất và trí tuệ.
Can thiêp hành vi tự nhiên hình thành, phát triển cho trẻ kỹ năng về tự lập và xã hội hóa:
Can thiệp hành vi tự nhiên giúp trẻ phát triển kỹ năng tự lập và xã hội hóa thông qua hoạt động thực tế trong môi trường hàng ngày. Trẻ rèn luyện tự lập qua việc tự mặc quần áo, dọn đồ chơi, chọn thức ăn hay giải quyết vấn đề đơn giản, từ đó hình thành thói quen tự chăm sóc và tăng sự tự tin. Đồng thời, kỹ năng xã hội hóa được cải thiện qua tương tác tự nhiên với người thân, bạn bè, như chơi cùng bạn, tham gia nhóm, hoặc thể hiện sự lịch sự. Phương pháp này giúp trẻ tiếp thu kỹ năng một cách linh hoạt, dễ dàng áp dụng vào cuộc sống, nâng cao khả năng hòa nhập và phát triển toàn diện.
Một số lưu ý khi sử dụng phương pháp can thiệp hành vi tự nhiên
Kết luận
Can thiệp hành vi tự nhiên là phương pháp linh hoạt và hiệu quả giúp trẻ phát triển kỹ năng cần thiết thông qua các hoạt động hằng ngày. Phương pháp này không chỉ giúp trẻ học tập dễ dàng mà còn thúc đẩy sự phát triển bền vững. Sự phối hợp giữa phụ huynh, giáo viên và chuyên gia sẽ giúp trẻ đạt được tiến bộ rõ rệt trong giao tiếp, xã hội và học tập.
Th.S Tâm lý Lê Thị Thảo
TÀI LIỆU THAM KHẢO
- Đỗ Bích Thuận, bài giảng rối loạn ngôn ngữ, chương trình Đào tạo Âm ngữ trị liệu Nhi 2018-2019, Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch.
- Hoàng Văn Quyên, bài giảng rối loạn phổ tự kỉ, chương trình đào tạo âm ngữ trị liệu Nhi 2018-2019, Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch.
- Nguyễn Thị Hồng Lam, Đào Thị Hiền, Sử dụng phương pháp can thiệp hành vi phát triển tự nhiên trong can thiệp liên hành cho trẻ rối loạn phổ tự kỷ.
- Trần Tú Uyên (người dịch) (2004), các kĩ năng giao tiếp sớm, Trung tâm nghiên cứu giáo dục trẻ khuyết tật Thành Phố Hồ Chí Minh
- Tài liệu hướng dẫn chẩn đoán và can thiệp trẻ có rối loạn phổ tự kỷ- (Ban hành kèm theo Quyết định số /QĐ-BYT ngày tháng năm 2022 của Bộ trưởng Bộ Y tế
-----------------------------------------------------------
Hãy liên hệ với hệ thống 70 Trung tâm Rồng Việt gần bạn nhất để được tư vấn, đánh giá và hỗ trợ cho bé nhanh nói.