Tư duy phản biện là một kĩ năng cần thiết trong cuộc sống Cha mẹ cần lưu ý và tạo các hoạt động để trẻ trau dồi và phát triển kĩ năng này cho trẻ ngay từ khi còn nhỏ.
Cách phát triển kĩ năng tư duy phản biện cho trẻ
Đặt cho trẻ những câu hỏi mở hoặc câu hỏi dạng suy luận: Để phát triển kĩ năng tư duy phản biện cho trẻ, trong một số tình huống, cha mẹ nên hỏi ý kiến của trẻ bằng cách đặt các câu hỏi mở hoặc câu hỏi dạng suy luận “việc gì sẽ xảy ra…” như “Con nghĩ chuyện gì sẽ xảy ra nếu chúng ta không tưới nước cho hoa?” hay “Con sẽ làm gì nếu bạn không cho con mượn đồ chơi?”. Bởi thông qua những câu hỏi đó, trẻ sẽ hình thành thói quen suy nghĩ, tư duy về một vấn đề cụ thể và những gì sẽ xảy ra sau đó cũng như cách mà trẻ sẽ ứng xử trong những tình huống khác nhau.
Hãy để trẻ tự thực hiện công việc (cha mẹ chỉ hướng dẫn, gợi ý vừa đủ): Khi trẻ đang làm một việc gì đó, cha mẹ khoan hãy giúp đỡ mà nên dành khoảng 5 phút để quan sát hành động của trẻ. Nếu trẻ thực hiện công việc sai hướng thì cha mẹ hãy đưa ra chỉ dẫn. Nhưng mức độ gợi ý không nên quá cặn kẽ, chỉ dừng lại ở mức vừa đủ để giúp bé tự tư duy và không quá phụ thuộc vào hướng giải quyết của cha mẹ. Ví dụ như khi trẻ làm các bài tập thủ công mỹ nghệ trang trí thiệp handmade, trẻ cần dán dính những chiếc cúc áo nhỏ vào thiệp nhưng việc sử dụng hồ dán khô hoặc hồ dán nước không hiệu quả. Cha mẹ có thể gợi ý cho trẻ sử dụng keo sữa hoặc băng keo trong bằng cách đặt một số câu hỏi gợi ý như “Con thử nghĩ xem có thể sử dụng các loại keo dán nào khác để dán cúc áo không?” hoặc “Lúc ở trên lớp, khi dán cúc áo con thấy các bạn và thầy cô sử dụng loại keo dán nào?”…
Khuyến khích trẻ suy nghĩ theo cách mới và nhiều hướng khác nhau: Có rất nhiều hướng để giải quyết vấn đề, cha mẹ nên khuyến khích trẻ tìm những cách mới, suy nghĩ khác đi và không đi theo những lối mòn cũ. Cha mẹ hãy dạy cho trẻ cách tự đặt câu hỏi “việc này còn cách làm nào khác không?”. Cha mẹ có thể bắt đầu từ những việc đơn giản, chẳng hạn như đối với những bài toán có nhiều cách giải, khi trẻ giải xong, cha mẹ có thể hỏi trẻ về những cách giải khác. Sự sáng tạo trong suy nghĩ sẽ khiến trẻ trở nên nhạy bén trước mọi tình huống trong cuộc sống. Những việc làm này của cha mẹ sẽ giúp rèn luyện tư duy phản biện cho trẻ từ khi còn nhỏ.
Khuyến khích trẻ phản biện và thuyết phục cha mẹ: Một cách hiệu quả khác giúp rèn luyện tư duy phản biện cho trẻ đó là khuyến khích trẻ phản biện và thuyết phục cha mẹ dựa trên những dẫn chứng và lý lẽ cụ thể. Cha mẹ có thể hướng dẫn trẻ sử dụng những nguồn tư liệu khác nhau để dẫn chứng như sách báo, tin tức trên tivi, Internet… Khả năng thuyết phục đóng vai trò quan trọng trong hành trình xây dựng tư duy phản biện ở trẻ.
Ở độ tuổi của trẻ, con có thể chưa giỏi trong việc thuyết phục. Những lúc như vậy, các bậc phụ huynh nên động viên trẻ bằng những câu nói như “Lý do con đưa ra chưa thật sự thuyết phục được ba mẹ, ba mẹ nghĩ rằng như thế này,… con có cảm thấy như vậy không?”. Việc gợi ý cho trẻ suy nghĩ theo hướng khác như vậy cũng giúp trẻ tăng khả năng tư duy và phân tích vấn đề hiệu quả.
Dạy trẻ cách phân tích vấn đề theo từng bước: Dạy trẻ cách phân tích vấn đề theo từng bước cũng là một cách giúp phát triển tư duy phản biện cho trẻ được nhiều bậc cha mẹ áp dụng. Cụ thể, ở mỗi vấn đề, phụ huynh nên hướng dẫn cho trẻ cách phân tích theo tuần tự các bước như sau:
- Bước 1: Tóm tắt vấn đề đơn giản, rõ ràng.
- Bước 2: Liệt kê những phương án khả thi xoay quanh vấn đề.
- Bước 3: Liệt kê những lý do nên và không nên tiến hành phương án đó.
- Bước 4: Lựa chọn quyết định cuối cùng.
- Bước 5: Đánh giá sự thành của quyết định vừa chọn.
Ngoài ra, phụ huynh cũng có thể áp dụng giảng dạy cho trẻ bằng sơ đồ tư duy. Đây được xem là cách đơn giản giúp trẻ hiểu rõ vấn đề cũng như định hướng, khái quát được cách giải quyết hợp lý.
Tư duy phản biện đóng một vai trò rất quan trọng và là một trong các điều kiện cần cho sự phát triển toàn diện của trẻ trong tương lai.
Chuyên viên chuyên môn Hồ Thị Thu Hương
Tài liệu tham khảo:
Cách phát triển kĩ năng tư duy phản biện cho trẻ, https://www.issp.edu.vn/vi/tu-duy-phan-bien-cho-tre/