Trong xã hội hiện đại, nhiều phụ huynh mong muốn trẻ học chữ sớm với niềm tin rằng điều này sẽ giúp trẻ thông minh và phát triển toàn diện
Tuy nhiên, học chữ sớm có thể gây hệ lụy cho sự phát triển sau này. Vậy độ tuổi nào phù hợp để trẻ học chữ và phương pháp nào giúp trẻ tiếp thu hiệu quả? Bài viết này sẽ cung cấp thông tin về các cột mốc quan trọng và thời điểm thích hợp để bắt đầu việc học chữ.
Độ tuổi thích hợp cho trẻ học chữ là khi nào?
Nhiều phụ huynh thắc mắc: Trẻ nên bắt đầu làm quen và học chữ ở độ tuổi nào? Theo nghiên cứu, giai đoạn 5-6 tuổi là thời điểm thích hợp để trẻ làm quen với chữ cái và các nét cơ bản trong tiếng Việt. Việc học chữ, ghép vần và đọc hiểu chính thức thường bắt đầu từ lớp 1, khi trẻ tham gia chương trình tiểu học.
Từ góc độ tâm lý học, lớp 1 là giai đoạn chín muồi về phát triển ở trẻ. Trẻ chuyển từ tư duy trực quan hình ảnh sang tư duy sơ đồ và trừu tượng, thành thạo ngôn ngữ mẹ đẻ, cũng như phát triển vận động tinh và kỹ năng cầm viết – sẵn sàng cho việc học chữ.
Tuy nhiên, việc nhiều phụ huynh cho trẻ học chữ sớm có thể làm giảm hứng thú khi trẻ vào lớp 1 do tâm lý "đã biết hết", khiến trẻ thiếu động lực khám phá và tìm tòi kiến thức trong giai đoạn học tập quan trọng này.
Vì sao việc cho trẻ học chữ sớm trước khi vào lớp 1 là không phù hợp?
Theo tâm lý học phát triển, giai đoạn 0-6 tuổi là thời kỳ chủ đạo của vui chơi, khi trẻ cần tham gia các hoạt động toàn diện để làm bước đệm cho việc học tập chính thức. Các chỉ số phát triển tâm lý chưa sẵn sàng cho việc học chữ trong giai đoạn này. Thay vì dạy chữ sớm, phụ huynh nên tập trung phát triển kỹ năng toàn diện cho trẻ.
Không ít phụ huynh lo lắng rằng trẻ không học chữ trước lớp 1 sẽ khó theo kịp bạn bè hoặc chịu áp lực học tập. Tuy nhiên, việc học chữ quá sớm có thể khiến trẻ nảy sinh tâm lý chủ quan, ỷ lại, dẫn đến giảm hứng thú và thiếu nỗ lực khi vào lớp 1.
Giai đoạn mầm non là thời kỳ trẻ cần phát triển kỹ năng toàn diện, đặc biệt là giao tiếp tiếng mẹ đẻ để tương tác với bạn bè. Qua các hoạt động vui chơi, trẻ học được cách chia sẻ, diễn đạt nhu cầu và tích lũy kinh nghiệm cho bản thân.
Ba mẹ nên tập trung vào những hoạt động phù hợp với nhu cầu phát triển của trẻ thay vì ép học chữ sớm. Hãy khuyến khích trẻ rèn kỹ năng sống và tính tự lập, như vệ sinh cá nhân, chải tóc, buộc tóc, hoặc hỗ trợ công việc nhà như bóc trứng, nhặt rau, quét nhà để rèn sự tập trung.
Để trẻ sống trọn vẹn tuổi thơ, ba mẹ nên tránh so sánh con mình với trẻ khác, bởi điều đó dễ tạo áp lực và làm trẻ mất hứng thú với việc học tập. Hãy để trẻ khám phá, vui chơi đúng nghĩa để chuẩn bị hành trang vững chắc khi bước vào tiểu học.
Những điều gì cần lưu ý khi cho trẻ học chữ?
Học chữ sớm trong giai đoạn mầm non, đặc biệt là trước 4 tuổi, không được khuyến khích. Tuy nhiên, từ 5-6 tuổi, ba mẹ có thể giới thiệu chữ cái thông qua các hoạt động vui chơi để tạo hứng thú. Trẻ có thể làm quen với chữ cái qua sách nhiều màu sắc, bảng hiệu, bảng chỉ dẫn khi đi ra ngoài, hoặc các ghi chú trên sản phẩm như bánh kẹo, sữa, trái cây trong siêu thị. Cách tiếp cận này giúp trẻ học chữ một cách tự nhiên và thoải mái.
Ba mẹ nên giúp trẻ làm quen với việc đọc bằng cách khuyến khích trẻ tự đặt tên và kể chuyện theo tranh, phát huy trí tưởng tượng và phát triển vốn từ. Hãy chỉ vào từng chữ để trẻ hiểu mối liên hệ giữa hình ảnh và chữ cái.
Điều quan trọng không phải dạy trẻ học chữ sớm trước lớp 1, mà là tạo môi trường kích thích sự hứng thú học tập. Ba mẹ có thể khuyến khích trẻ sáng tạo với các vật liệu như bút chì, bút mực, bút lông, vừa rèn luyện sự khéo léo của đôi tay, vừa tập trung vào các nhiệm vụ dưới sự hướng dẫn của gia đình. Hãy để trẻ viết và vẽ theo suy nghĩ của mình, làm nền tảng cho sự phát triển toàn diện.
Ba mẹ nên thiết kế các hoạt động làm quen với chữ cái phù hợp và linh hoạt, dần tăng thời gian tập trung của trẻ từ 5 phút, 7 phút đến 15-20 phút. Điều này giúp trẻ kiên nhẫn hơn mà không cảm thấy áp lực hay lo sợ khi bắt đầu làm quen với học chữ.
Việc cho trẻ học chữ là quyết định của mỗi gia đình, nhưng ba mẹ nên cân nhắc yếu tố phát triển tâm lý của trẻ. Nếu trẻ chưa sẵn sàng, hãy kiên nhẫn rèn luyện các kỹ năng liên quan để trẻ có tâm thế tốt khi bắt đầu học chữ. Điều này sẽ giúp trẻ cảm nhận niềm vui và sự hứng khởi từ việc học, thay vì ảnh hưởng tiêu cực do áp lực học tập quá sớm. Ba mẹ nên tránh chạy theo số đông, vì mỗi quyết định đều ảnh hưởng đến sự phát triển tương lai của trẻ.
Bác sĩ Lộ Trung Anh Hoàng Luân
TÀI LIỆU THAM KHẢO
- Phạm Thị Hoài Anh, 15 phút mỗi ngày yêu con, NXB Phụ nữ, 2016
- Thu Hà, Con nghĩ đi mẹ không biết!, NXB Phụ Nữ, 2016
- Phạm Toàn, Tâm lý học trẻ em, NXB Trẻ, 2022
- Nguyễn Thị Ánh Tuyết (Chủ biên), Tâm lý học trẻ em lứa tuổi mầm non, NXB Đại học sư phạm, 2006
-----------------------------------------------------------
Hãy liên hệ với hệ thống 70 Trung tâm Rồng Việt gần bạn nhất để được tư vấn, đánh giá và hỗ trợ cho bé nhanh nói.