Tình trạng trẻ chậm nói ngày càng phổ biến, thường đi kèm với hành vi khóc, la hét để bày tỏ nhu cầu và cảm xúc.
Tuy nhiên, việc trẻ khóc la vô cớ có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe thể chất và tinh thần. Điều này khiến nhiều phụ huynh lo lắng và bối rối trong việc xử lý. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin và hướng dẫn để hỗ trợ trẻ chậm nói một cách phù hợp.
Thế nào là trẻ chậm nói?
Chậm nói là tình trạng trẻ chậm đạt các mốc phát triển ngôn ngữ so với bạn bè cùng lứa tuổi. Ví dụ, trẻ 18 tháng chưa nói được từ đơn, không đáp lời bằng lời nói hoặc hành động khi được hỏi; hoặc trẻ 24 tháng chỉ có thể nói dưới 15 từ, lặp lại lời người khác mà không tự nói ra.
Nguyên nhân của trẻ chậm nói
Nguyên nhân trẻ chậm nói chưa được xác định cụ thể nhưng có một số yếu tố nguy cơ chính:
- Thực thể: Trẻ gặp vấn đề về cơ quan phát âm (sứt môi, dính thắng lưỡi nặng), khả năng nghe hoặc não bộ (di chứng xuất huyết não, viêm màng não).
- Rối loạn phát triển: Trẻ mắc các rối loạn như tự kỷ (giao tiếp mắt hạn chế, sở thích rập khuôn).
- Môi trường giao tiếp: Gia đình ít trò chuyện, nuông chiều hoặc đáp ứng nhu cầu trẻ quá nhanh khiến trẻ thiếu cơ hội giao tiếp và phát triển ngôn ngữ.
Nguyên nhân trẻ chậm nói hay khóc, la hét
- Nguyên nhân về phát triển ngôn ngữ: Trẻ chậm nói thường có vốn từ hạn hẹp, gặp khó khăn biểu đạt nhu cầu, dẫn đến cáu gắt hoặc khóc la, ví dụ khi muốn ăn bánh nhưng không biết nói.
- Nguyên nhân về thiếu kỹ năng giao tiếp: Trẻ chậm nói thiếu hụt khả năng giao tiếp do rối loạn phát triển, như rối loạn phổ tự kỷ (ít giao tiếp mắt, sở thích hạn hẹp, khó tham gia trò chơi nhóm).
- Nguyên nhân về vấn đề sức khoẻ:Trẻ khó diễn tả tình trạng sức khỏe, dễ dẫn đến khóc la khi đau ốm, sốt, hoặc bị thương.
- Nguyên nhân về môi trường gia đình: Ba mẹ ít tương tác, nuông chiều hoặc đáp ứng nhu cầu quá nhanh khiến trẻ phụ thuộc, dễ xuất hiện hành vi nhõng nhẽo, ăn vạ để gây chú ý hoặc đạt được mong muốn.
Cách hỗ trợ khi trẻ chậm nói khóc và la hét
Về phát triển ngôn ngữ: Ba mẹ nên tăng cường vốn từ cho trẻ thông qua thẻ tranh và các hoạt động hàng ngày, như gọi tên con vật, đồ vật, người thân trong nhà.
Về kỹ năng giao tiếp: Trò chuyện với trẻ trong các hoạt động thường ngày, tạo cơ hội để trẻ tự thực hiện và học hỏi. Ví dụ, khi đi tắm, hãy cùng trẻ chuẩn bị đồ dùng và trò chuyện về các vật dụng. Ba mẹ cũng nên tạo cơ hội chơi cùng trẻ, giúp trẻ học kỹ năng vận động, phối hợp mắt tay, bắt chước, và phát triển nhận thức.
Về vấn đề sức khoẻ: Quan sát các biểu hiện của trẻ và đưa trẻ đến cơ sở y tế để được thăm khám, chẩn đoán và chữa trị kịp thời nếu cần thiết.
Về môi trường gia đình: Ba mẹ luôn quan sát và tìm hiểu nguyên nhân các hành vi của trẻ. Như khi trẻ xuất hiện hành vi khóc, la hét ba mẹ nên bình tĩnh quan sát, tìm hiểu nguyên nhân dẫn đến hành vi của trẻ, từ đó đưa ra các đáp ứng nhu cầu cho trẻ một cách phù hợp.
- Trường hợp trẻ gây sự chú ý: Trấn an trẻ, giải thích lý do ba mẹ bận rộn và hứa sẽ chơi cùng trẻ sau. Giữ lời hứa và dạy trẻ cách thu hút sự chú ý phù hợp qua cử chỉ như chỉ, gật đầu, lắc đầu.
- Trường hợp trẻ khóc la để né tránh: Xem lại tình huống, điều chỉnh yêu cầu phù hợp với trẻ. Hãy chơi cùng trẻ để tạo hứng thú, và kích thích trẻ nói bằng cách sử dụng vốn từ rõ ràng, ngắn gọn, dễ hiểu.
- Trường hợp trẻ khóc la để đòi hỏi: Để trẻ giải tỏa cảm xúc mà không dỗ dành thái quá, sau đó nhẹ nhàng giải thích nguyên nhân. Ba mẹ cần nhất quán trong việc đáp ứng hoặc không đáp ứng nhu cầu của trẻ để quản lý hành vi.
Tác giả
Chuyên viên Lê Thị Anh Thư
TÀI LIỆU THAM KHẢO:
- Vũ thị Bích Hạnh, ThS Đặng Thái Thu Hương (2004), Hướng dẫn thực hành âm ngữ trị liệu, NXB Y học Hà Nội.
- https://medlatec.vn/tin-tuc/cham-noi-o-tre-nho-nguyen-nhan-do-dau-va-cach-khac-phuc
- https://www.trungtamphuchoichucnang.com/am-ngu-tri-lieu/tre-cham-noi-hay-la-het.html
-----------------------------------------------------------
Hãy liên hệ với hệ thống 70 Trung tâm Rồng Việt gần bạn nhất để được tư vấn, đánh giá và hỗ trợ cho bé nhanh nói.